Vroeger was het hele Oelbachtal een drassig beekdal waarin de Oelbach zijn bedding kon veranderen. Karl Leich meldde in 1954 in het Bochumer Heimatbuch dat bevers in het dal leefden.
Hier is de bron van de beek Stenbocksiepen. Dit vloeit over in de Harpener Bach. De Oelbach begint bij de samenvloeiing van de Harpener Bach en de Langendreerbach en eindigt in het Ruhrgebied.
De Oelbach was eerder in zijn loop ook bekend onder de namen Meeßbach, Blennebach, Mühlenbach, Dorfbach, Hevener Bach of Aulbach. De naam Oelbach is afgeleid van de oude naam Aulbach. Deze Aulbach had zijn oorsprong in het Oberdorf van het Bochum-district Langendreer en stroomde door de drie delen van het dorp, voordat hij naar het Ruhrgebied ging in wat nu de bedding van de Oelbach is.
In het verleden werd de waterkracht van de Oelbach ook gebruikt om waterraderen aan te drijven:
• De zeishamer van de Vrouwe van Bönen • Meesman Hamer • Molen van het Huis Heven • Reckhammer bij Haus Heven • Oliemolen bij Haus Heven • Dönhofer Mühlen (ook wel Mehlings Mühle genoemd) • Luhn's Molen • De hamer van Luhn
Door mijnbouw en ontwikkeling is de Aulbach uit het kanaalsysteem verdwenen. De nog bestaande Köttelbecke genaamd Langendreerbach is slechts een overloopgeul voor hoge belastingen op het kanaal bij regenachtig weer.
De voorheen talrijke kolenmijnen, Lotharingen, Amalia, Caroline, Prins van Pruisen, Robert Müser, Vollmond, Colonia, Mansfeld, Urbanus, Klosterbusch en Dannenbaum, lieten hun mijnwater, met name het afvalwater van de kolenwasinstallatie, in de stroom lopen. Om het hoge aandeel fijne steenkool in het water terug te winnen en het water te zuiveren, werden vijvers aangelegd die later werden gerenatureerd of gedempt. De Harpener Teiche en de Ümminger See, die tegenwoordig dienst doen als opvangbekkens voor regenwater, zijn bewaard gebleven.
Door de riolering en de verzakking van de bergen raakte de beek vaak verstopt of barstte buiten haar oevers en tastte de weilanden van de bewoners aan. Daarom werden vanaf 1904 de Oelbach en zijn zijrivieren rechtgetrokken en gekanaliseerd. Voor de samenvloeiing met het Ruhrgebied werden twee residubekkens aangelegd, die bij de aanleg van de Kemnader See moesten wijken.
Tegenwoordig voert de Oelbach afvalwater van huishoudens en industrie af, evenals mijnwater.
Het waterlichaam heeft waterkwaliteit 3, wat betekent dat het sterk vervuild is. De start van renaturatie is niet te verwachten in de komende jaren.