De basiliek van scherpenheuvel is de oudste koepelkerk in de Lage Landen en werd ingewijd in 1627 door de aartsbisschop van Mechelen, Jacobus Boonen. De kerk werd tot basiliek verheven in 1922 en is sinds 1952 een beschermd monument. Ze werd gebouwd op initiatief van de aartshertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella die vlak tegenover de basiliek in het nog bestaande huis "het Gulden Vlies" verbleven tijdens hun bezoeken aan Scherpenheuvel. De koepel heeft geen lichtopeningen en is met lood afgedicht. Hij is versierd met 298 zevenpuntige vergulde sterren. De zijkapellen zijn opgetrokken in witte steen van het nabijgelegen Langdorp. De vierkante toren, met een beiaard van 49 klokken, is gebouwd uit zandseen .Deze kerk moest en zou gezien worden, daarom zette de architect de bolle koepel bovenop de heuvel extra in de verf met 298 gulden sterren met zeven punten. Om het plaatje werkelijk onvergetelijk te maken, werden ook binnen in de kerk de duurste materialen rijkelijk gebruikt. De stenen engelen, profeten en evangelisten van de gebroeders de Nole en de prachtige schilderijen van de hand van Theodoor van Loon maken het plaatje af.
Naast beeld was er natuurlijk ook klank. In de klokkentoren van de basiliek bevindt zich een beiaard met 49 klokken.
Het kloppende hart van Scherpenheuvel wordt omringd door drink- en eetgelegenheden en winkeltjes en kraampjes die leven op het ritme van het bedevaartseizoen. De band tussen stad en kerk lijkt onbreekbaar, want zonder het ene had het andere nooit kunnen bestaan. Niet ver van de basiliek kan je de waterput bezoeken. Deze put dateert van 1632 en voorzag Scherpenheuvel van drinkwater. Voor die tijd moest men hiervoor naar Zichem.
Uit de 62 meter diepe put werd water bovengehaald door middel van een looprad. In de tweede helft van de negentiende eeuw werd een gebouwtje rond de waterput geplaatst om hem te beschermen tegen de elementen. Deze is te bezichtigen en 62 meter is echt wel heel diep , dit kan je ondervinden door het gebruikelijke ritueel door een munt te laten vallen en te zien wanneer hij het water raakt !