Krótka historia opactwa cystersów w Lubiążu
Opactwo cystersów w Lubiążu to jeden z największych i najważniejszych kompleksów klasztornych w Europie Środkowej.
Początki osadnictwa zakonnego w Lubiążu sięgają XI wieku, kiedy to prawdopodobnie benedyktyni mieli tu swoją placówkę. Jednak prawdziwy rozkwit klasztoru rozpoczął się wraz z przybyciem cystersów w 1163 roku z Pforty w Turyngii. Sprowadził ich książę Bolesław Wysoki, który podarował im ziemie w Lubiążu. Cystersi, znani ze swojej pracowitości i umiejętności gospodarowania, szybko rozwinęli posiadłości klasztorne, zakładając folwarki, stawy rybne i młyny. Opactwo stało się ważnym centrum gospodarczym, kulturalnym i religijnym na Śląsku.
W okresie średniowiecza Lubiąż był jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych klasztorów cysterskich w Europie. Jego opaci odgrywali znaczącą rolę w życiu politycznym i kościelnym regionu. Powstawały tu cenne rękopisy, rozwijało się rzemiosło, a klasztorna biblioteka gromadziła bogate zbiory.
Okres wojen husyckich w XV wieku przyniósł znaczne zniszczenia i upadek opactwa. Klasztor został spalony i splądrowany, a liczba mnichów znacznie zmalała. Odrodzenie nastąpiło w drugiej połowie XV wieku i trwało przez XVI wiek, jednak w mniejszej skali niż w okresie świetności.
Prawdziwe odrodzenie i barokowa przebudowa opactwa nastąpiły w XVII i XVIII wieku. Powstały wówczas monumentalne budowle, takie jak imponujący kościół, biblioteka, refektarz i pałac opatów.
Wraz z sekularyzacją dóbr zakonnych w Prusach w 1810 roku, opactwo w Lubiążu zostało rozwiązane. Dobra klasztorne zostały przejęte przez państwo pruskie, a budynki pełniły różne funkcje – od szpitala psychiatrycznego, przez magazyny, aż po koszary. Wiele cennych dzieł sztuki i ksiąg zostało rozproszonych lub zniszczonych.
Po II wojnie światowej Lubiąż znalazł się w granicach Polski. Stan budynków był dramatyczny – klasztor był zaniedbany, zdewastowany i sukcesywnie popadał w ruinę.
Dopiero w ostatnich dziesięcioleciach podjęto intensywne prace konserwatorskie i rewitalizacyjne. Od 1989 roku zarząd nad opactwem przejęła Fundacja Lubiąż, która wraz z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz środkami unijnymi, prowadzi szeroko zakrojone prace remontowe. Dzięki temu stopniowo odzyskuje on swój dawny blask i jest udostępniany zwiedzającym.
Obecnie opactwo cystersów w Lubiążu jest jedną z największych atrakcji turystycznych Dolnego Śląska i świadectwem bogatej historii regionu.