Tussen het uitgestrekte natuurgebied De Maashorst en de Bedafsche Bergen aan de ene kant en de bebouwing van het Brabantse Uden aan de andere is in het open terrein een opvallend hoogteverschil zichtbaar in de vorm van een zogenoemde steilrand. Slechts op een paar kilometer afstand raast het verkeer over de recent voltooide snelweg A50 tussen Oss en Eindhoven.
Terwijl het lager gelegen grasland langs de steilrand droog is, zijn de hoger gelegen wijstgronden drassig. Die ongewone situatie is alleen te verklaren door de bijzondere tektonische verschijnselen in de regio.
Herkenbaar breukpatroon
De Peelrandbreuk, zoals de steilrand bekend staat, zorgde in 1932 nog voor een aardbeving in deze regio en maakt deel uit van een aantal breuken in de ondergrond die niet allemaal zichtbaar zijn aan het aardoppervlak. De Peelrandbreuk scheidt de hoger gelegen Peelhorst van de iets lager gelegen Centrale Slenk. Voor Nederlandse begrippen is het vrij uniek dat we breukpatronen in het landschap kunnen herkennen, al gaat het maar om een paar meter hoogteverschil. De Centrale Slenk heeft in de afgelopen twee miljoen jaar weliswaar een daling van zo'n 200 meter ondergaan, maar in de loop der tijd zorgden water en wind ervoor dat de slenk hier met zand, grind en klei werd opgevuld. In het holoceen onderging de breuk minder invloed van erosie en sedimentatie; in de afgelopen eeuw is er nog een verticale beweging tussen de horst en slenk vastgesteld van zo'n 3 millimeter.
De Peelrandbreuk maakt deel uit van een groter systeem van horsten en slenken dat zich uitstrekt over het zuidoosten van Nederland en ook over de landsgrenzen zijn sporen in het landschap nalaat. De Centrale Slenk wordt aan de zuidwestelijke kant begrensd door de Feldbiss, een breuk die minder nadrukkelijk herkenbaar is dan de Peelrandbreuk.
Ten oosten van de Peelhorst bevindt zich de Venlo Slenk waardoor tegenwoordig de Maas stroomt. Dezelfde Maas liep zo'n 700.000 jaar geleden nog door de Centrale Slenk en zag in een periode dat de Peelrandbreuk minder actief was kans om de richting van de hoger gelegen Peelhorst op te stromen en zijn huidige bedding te vormen.